فیلم ما

سید علی سیدان

۱. جشنوارهٔ عمار، هر سال یک بخش فرعی دارد به اسم «فیلم ما». در این بخش، اغلب آثار ساده و ابتدایی شرکت داده می‌شود که با امکانات غیرحرفه‌ای و به‌دست گروه‌های مردمی تولید می‌شوند. ویژگی شاخص بخش «فیلم ما» تقلای مردمی است که می‌خواهند صاحب زبان شوند و قصهٔ خودشان را خودشان تعریف کنند و صاحب فیلم و سپس صاحب سینما شوند. اسم بخش «فیلم ما» توجه من را به مسمای آن جلب می‌کند و می‌توانم این پرسش را در برابر فیلم‌های سینمای ایران قرار دهم که چه فیلمی به‌واقع «فیلم ما» است؟ 

۲. ویژگی مهم فیلم آپاراتچی این است که بذر فیلم در دل یک زیست‌بوم مولد فرهنگیِ انقلابی کاشته شده و همهٔ مراحل پرورش فیلم به نحو ارگانیک انجام شده است و میوهٔ کار نیز هر چه باشد، متعلق به خود ماست. فیلم‌های انگشت‌شماری در سینمای انقلاب اسلامی داریم که چنین اوصافی داشته باشد. بیشتر فیلم‌ها، می‌خواهند سر سفرهٔ حاضر و آماده‌ای بنشینند و خلأها را با صرف هزینه و به‌کارگیری نیروهای موجود در بدنهٔ سینما پر کنند و اغلب به نتیجهٔ دل‌خواه هم نمی‌رسند.

۳. روزی که روح‌الله رشیدی در شهر تبریز مشغول گردآوری خاطرات «جلیل طائفی» بود، کسی تصور نمی‌کرد که این خاطرات بتواند روزی به یک فیلم سینمایی مقبول در بدنهٔ سینمای ایران تبدیل شود. آپاراتچی نشان داد که «تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی» گنجینهٔ مهمی برای اقتباس دراماتیک است. البته ما پیش‌ازاین از تاریخ شفاهی دفاع مقدس بهره برده بودیم. اما تاریخ شفاهی حوزه‌های دیگر مانند هنر، آموزش‌وپرورش، جهاد سازندگی، صنوف و... چرا نتواند مبنای تولید فیلم باشد؟

۴. هم سوژه و ایدهٔ آپاراتچی از دل یک پژوهش تاریخ شفاهی بومی و انقلابی برخاسته است، هم کارگردانش در حال‌وهوای فرهنگی انقلاب اسلامی در شهر تبریز تنفس کرده است و همین حال‌وهوا در فیلم منعکس شده است. آپاراتچی از معدود فیلم‌هایی است که کارگردانش تمام‌قد پشت حرف فیلمش می‌ایستد و مضمون اثرش را در لفافه‌های زبانی پنهان نمی‌کند. گفت‌وگوهای رسانه‌ای کارگردان همین را نشان می‌دهد.

۵. آپاراتچی با همهٔ نقدهایی که به آن وارد است، محصول ارگانیک و بومی بچه‌های انقلاب است. ازقضا، مضمون فیلم هم دربارهٔ خود سینماست. آپاراتچی، نه‌فقط فیلمی برآمده از اتمسفر انقلاب اسلامی است که فیلمی دربارهٔ سینمای انقلاب اسلامی است. سینمایی که در برابر جریان تجددی شبه‌روشنفکر و جریان تحجری شبه‌دینی قرار می‌گیرد و کشمکش سینمای مردمی انقلاب را در برابر دو نیروی رقیب روایت می‌کند.

متن کامل این مطلب را می‌توانید در صفحات ۱۲ و ۱۳ شماره پنجم سوره سیمرغ بخوانید.